Xin kể danh tính những văn nghệ sĩ-ký giả Việt Nam Cộng Hòa bị bọn Bắc Công bắt tù sau ngày 30 Tháng Tư 1975:
Nguyễn Tú, Như Phong Lê Văn Tiến, Uyên Thao Vũ Quốc Châu, Tú Kếu Trần Đức Uyển, Văn Chi, Vũ Ánh, Đoàn Kế Tường - những người trên đây bị bắt ngay trong năm 1975 - những người bị bắt Tháng Ba năm 1976: Vũ Hoàng Chương, Nguyễn Mạnh Côn, Doãn Quốc Sĩ, Nguyễn Sĩ Tế, Trần Việt Sơn, Mặc Thu Lưu Đức Sinh, Lê Văn Vũ Bắc Tiến, Đồng Đen Hồ Văn Đồng, Thanh Thương Hoàng, Nguyễn Hữu Hiệu, Tô Ngọc, Sơn Điền Nguyễn Viết Khánh, Nhã Ca, Trần Dạ Từ, Cao Sơn, Đằøng Giao, Duyên Anh Vũ Mộng Long, Chú Tư Cầu Lê Xuyên, Dương Nghiễm Mậu, Hồng Dương Nguyễn Hữu Hùng, Minh Vồ Nguyễn Văn Minh, Nguyễn Hữu Hiệu, Lý Đại Nguyên, Choé Nguyễn Hải Chí, Sao Biển, Trịnh Viết Thành, Anh Quân, Thái Thủy, Thân Trọng Kỳ, Minh Đăng Khánh, Hoàng Vĩnh Lộc....
1975-1976-2004- 2005.... Ba mươi mùa lá thu vàng đã rơi qua vườn đời tôi kể từ ngày ấy..! Bây giờ trí nhớ của tôi rệu rã, tôi không nhớ tên tất cả những văn nghệ sĩ Việt Nam Cộng Hòa bị bọn công an Bắc Cộng bắt tù sau ngày 30 Tháng Tư 1975 - những văn nghệ sĩ không ở trong quân đội - nhưng tôi nhớ giới ca sĩ không có ai bị bắt cả.
Bọn Bắc Cộng chỉ sợ những văn nghệ sĩ sáng tác, chúng coi thường những văn nghệ sĩ trình diễn. Chúng sợ đúng, chúng coi thường đúng, chúng phân biệt hai loại là đúng. Những văn nghệ sĩ viết truyện, làm thơ mà chống cộng sản là tự họ chống cộng, những người ca hát, diễn kịch, mần tuồng hát những bài hát người khác làm, mần những vai kịch, vai tuồng người khác dựng lên, họ dễ dàng, họ sẵn sàng hát những bài ca chống cộng, diễn những vai trò tố cáo những chính sách, những hành động bạo tàn của bọn cộng sản, họ cũng dễ dàng, họ cũng sẵn sàng hát những bài ca ca tụng cộng sản, diễn những vai trò trong những vở kịch, vở tuồng mạt sát chế độ Cộng hòa, chửi bới Quốc Gia Việt Nam Cộng Hoà, bôi bẩn danh dự những chiến sĩ Việt Nam Cộng Hoà.
Thưa ông Luật Sư... Những chuyện khốn nạn, tồi tàn, đau lòng ấy đã xẩy ra ở nhiều nhiều và dzài dzài ở Sài Gòn sau Ngày 30 Tháng Tư, một số nam nữ ca sĩ Sài Gòn đã làm những trò trở mặt, bỏ cờ, nâng bi bọn cộng sản ở Sài Gòn sau ngày 30 Tháng Tự Chỉ năm, sáu ngày sau Ngày 30 Tháng Tư chính mắt tôi nhìn thấy anh kép Hùng Cường bận bộ đồ bà ba đen, đi đôi giày Bata, đầu anh để trần, chắc vì anh không kiếm được cái nón tai bèo của bọn Bắc Cộng, mang cái ba-lô trên lưng, trên ba-lô cắm lá cờ của bọn Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam, đi phây phây trên đường Lê Lợị Tất nhiên anh không phải là đội viên Quân Giải Phóng, anh hoá trang như vậy đi chơi vậy thôị
Và đây là chuyện tôi nghe nói: bọn văn nghệ giải phóng miền Nam bám đít bọn quân chính qui Bắc Cộng, vào được Sài Gòn, được cho về ở trong toà nhà trước đó thuộc Toà Đại Sứ Hàn Quốc ở đường Nguyễn Du. Ngay từ mấy ngày đầu Tháng 5, 1975, một số văn nghệ sĩ Sài Gòn đến đấy "xem sao". Bọn văn nghệ sĩ Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam không tên nào có quyền ăn nói gì cả, họ cũng chẳng biết họ phải nói năng gì với những kẻ trong phe bại trận chạy đến định núp bóng ho.. Mấy hôm đầu thấy người đến đông quá, không lẽ không ra tiếp, họ bắt buộc phải cho người ra gặp, nói láp nháp vài câu vô thưởng vô phạt với đám hàng thần lơ láọ Trong một lần đông người đến đấy như thế, anh kép Hùng Cường đứng lên trình diễn ngay một bài vọng cổ ca tụng "Bác Hồ" do anh ta sáng tác.
Chừng ba, bốn tháng sau ngày 30 Tháng Tư tôi nghe nói mỗi chiều một số nam nữ ca sĩ Sài Gòn tụ họp ở Nhà Hàng Queen Bee để ca hát. Tất nhiên là ca những bài ca của bọn chủ mới, bọn cướp nước: Dưới bóng cây kà-nia, Tiếng chày trên sóc Bom Bo, Cô gái Pa cô, Mùa hoa li-ki-ma trổ bông, Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây ...Những người xướng ca Sài Gòn tự động đến đó tập hát, nghe nói anh kép Hùng Cường được một anh Tàu Chợ Lớn bỏ tiền ra cho thành lập một ban ca nhạc chờ sẵn, bọn Bắc Cộng dùng đến là có ngaỵ Anh kép hát không cần phải mời, phải gọi người nào cả, những người xướng ca tự động kéo đến thật đông. Mai Thảo có vài buổi chiều đến đứng ở cửa nhà hàng Queen Bee chờ gặp một ca sĩ nào đó, gặp tôi anh nói:
- Thấy chúng nó thảm lắm, mày ạ!
Bọn Bắc Cộng không ngờ chúng vào được Sài Gòn, ít nhất cbúng cũng không ngờ chúng vào được Sài Gòn nhanh đến như thế, nên trong mấy tháng đầu chúng không sao giải quyết hết mọi chuyện; khi chúng biết có đám xướng ca Sài Gòn chiều chiều tụ họp hát hỏng, chúng ra lệnh: Dẹp! Và thế là Ban Ca Nhạc Trở Cờ Slip Queen Bee sẹp như cái ruột bánh xe đạp sì hơị
Ông Luật Sư viết:
... Chúng ta đối xử với nghệ sĩ của mình như thế, rồi trách sao mình không có được một John Wayne, một Frank Sinatra hay một Lucille Ball. Chúng ta đã có Út Trà Ôn, có Thành Tôn, có Phạm Đình Chương, Trịnh Công Sơn. Chúng ta đang còn có Phạm Duy, Thái Thanh, Lệ Thu, Khánh Ly... Có phải chúng ta quá thờ ơ khi tấm màn nhung khép lạỉ
Thưa ông... Tôi không biết trong số những người Việt hiện sống ở Hoa Kỳ có ai ao ước muốn có "một John Wayne, một Frank Sinatra hay một Lucille Ball.." hay không, riêng tôi, tôi chẳng bao giờ thèm thuồng tôi có những ông bà Mỹ tên tuổi lạ hoắc như "một John Wayne, một Frank Sinatra, một Lucille Ball..." Ông John Wayne có phải là ông Kép Xi-nê Mỹ người to bè bè thường đóng những vai người hùng Mỹ bắn người da đỏ chết như ngả rạ, chết vô tội vạï trong những phim do những ông ký giả xi-la-ma gọi là Kinh Đô Điện Ảnh Hoa Lệ Ước làm ra không, thưa ông? Tôi không hiểu ông muốn tôi có ông John Wayne để làm gì? Không lẽ ông muốn tôi rước ông Kép xi-ca-la-ma Mỹ John Wayne về để thờ? Chắc là ông muốn trách vì người Việt không biết tôn kính những ông bà xướng ca nên người Việt không có những ông kép xi-nê vĩ đại như ông Kép John Wayne của người Mỹ. Nhưng, ngay sau khi trách bọn người Việt vô lễ như thế với những ông bà đào kép hát, ông Luật Sư viết: "Chúng ta đã có Út Trà Ôn, có Thành Tôn..."
Tôi gần như mù tịt về văn hoá cải lương nên không được biết ông Thành Tôn là ai, nhưng về ông Út Trà Ôn thì tôi nghe nói trong những năm 1976, 1977, ông Út Trà Ôn ca bài vọng cổ tên là "Người Ven Đô" được bọn Bắc Cộng "đánh giá caọ" Bài vọng cổ sáu câu "Người Ven Đô" ca ngợi tinh thần mấy "ông ViXi Nằm Vùng" ở những khu quanh thủ đô Sài Gòn, đêm đêm bắn hoả tiễn vào thành phố. Hình như ông Thành Được cũng có so lời song ca với ông Út Trà Ôn trong bài "Người Ven Độ" Phải chăng ông Luật Sư viết "..có Út Trà Ôn, có Thành Được.." nhưng máy computer của ông nó xếp chữ lầm lộn là Thành Tôn?
Chỉ năm, sáu tháng sau Tháng Tư 1975, sân khấu Thành Hồ cờ đỏ đã có những đêm trình diễn của ban kịch Kim Cang - vở Lá Sầu Riêng - rồi qua năm 1976 có ban kịch Bông Hồng của Nữ Nghệ sĩ Thẩm Thúy Hằng. Nghe nói bà Đào Hát TT Hằng xin phép ra ban kịch Bông Sen nhưng bọn Bắc Cộng chúng nó hổng cho, chúng nó nói Bông Sen dành riêng cho Bác Hồ của chúng nó. Cũng như hai ông Kép Hát Út Trà Ôn, Thành Được, hai bà Đào Hát Kim Cang, Thẩm Thúy Hằng được bọn cán Cộng làm văn hoá "đánh giá caọ" Bà Đào Thẩm Thúy Hằng được nhiều "ông Liên Xô đặc biệt quan tâm.." Giới xướng ca Sài Gòn ngày đó truyền khẩu câu chuyện có nhiều "ông đồng chí Liên Xô vĩ đại" nói thạo tiếng Việt thường thân mật gọi tên "chị Thâm Thúi Háng.."
Và thảm cảnh xã hội văn nghê..-văn gừng Thành Hồ diễn ra ở Nhà Hát Lớn Sài Gòn trong Tháng Bẩy năm 1976. Tháng Ba năm 1976 bọn Bắc Cộng mở cuộc bắt bớ những văn nghệ sĩ Sài Gòn - danh tính những văn nghệ sĩ bị bắt đã được kể trên đây - Tháng Năm 1976 chúng mở cái gọi là Khoá Bồi Dưỡng Chính Trị cho những văn nghệ sĩ Sài Gòn không và chưa bị bắt. Khoá Bồi Dưỡng Tháng Năm là Khoá Một. Những nam nữ nghệ sĩ ưu tú nhất, những nam nữ nghệ sĩ số Một, số Hai của Quốc Gia Việt Nam Cộng Hoà đi dự Khoá Bồi Dưỡng Một này, gồm Thái Thanh, Hoài Bắc, Lê Trọng Nguyễn, Thẩm Thúy Hằng, Lệ Hằng, Nguyễn Thị Hoàng, Nhật Tiến, Nguyễn Thụy Long..vv... Tháng Bẩy 1976 chúng mở Khoá Bồi Dưỡng Chính Trị Haị Khoá Hai này có tới 500 khoá viên tham dư.. Khoá viên thuộc giới cải lương đông nhất, dễ lên tới 400 vi.. Ngày Mãn Khoá được tổ chức trọng thể ở Nhà Hát Lớn.
Những khoá viên Khoá Bồi Dưỡng Chính Trị Hai được chia thành tổ: Tổ Thơ Văn, Tổ Tân Nhạc, Tổ Cổ Nhạc, Tổ Điện Ảnh, Tổ Cải Lương..vv.... Mỗi tổ đưa ra một người đại diện phát biểu cảm tưởng sau khoá học.
Sau 21 ngày "học tập chính trị", ngày bế mạc là một ngày vào thu, trời Sài Gòn mưa lạnh, ở Nhà Hát, ông Nguyễn Hữu Ba, đại biểu Tổ Cổ Nhạc, khi lên diễn đàn, nói:
- Từ bao nhiêu năm nay những người đàn địch ở miền Nam cứ ôm người đàn bà Phi-luâ.t-tân mà gọi là me....
Ý ông Nguyễn Hữu Ba muốn nói giới đàn địch đàn đúm Sài Gòn bị mất gốc, nhận cây đàn guitare espagnole là đàn của mình.
Nữ nghệ sĩ Bạch Tuyết, bận áo dài mầu sám hoa cà, thoa chút phấn phơn phớt trắng, hồng, không nói gì nhiều, lên micro trình ngâm ngay một bài thơ của Chế Lan Viên. Chế Lan Viên, Huy Cận là hai "giảng viên" của Khoá Bồi Dưỡng Haị Chế Lan Viên ngồi trong hàng ghế đầu khi Bạch Tuyết trình ngâm bài thơ của ỵ Bọn văn nghệ sĩ Tổ Thơ Văn rỉ tai nhau: "Anh cu Chế Lèn Vèn sướng tê buđzi.. Hay thật. Ai chỉ cho nó cách nâng bi ấỷ Nâng bi như thế mới là nâng bi!"
Nữ Nghệ sĩ Băng Châu, đại diện Tổ diễn viên điện ảnh, vì tủi thân, khóc nghẹn khi đang nóị
Ca sĩ Nhật Trường, đại biểu Tổ ca sĩ tân nhạc, nói:
- Chị Pheng Hèng Tỏi có cái xe Madza thì chĩ Pheng Hèng Riềng phải có cái xe Datsun. Những nữ ca sĩ Sài Gòn hơn kém nhau ở chỗ kiếm tiền nhiều ít,.... nữ ca sĩ muốn nổi tiếng phải đi qua cái giường.
Ba mươi năm đã qua, tôi vẫn nghe văng vẳng những lời phát biểu trơn tuồn tuột của Nữ ca sĩ Thanh Tuyền:
- Truớc đây Thanh Tuyền cũng sợ lắm, cứ nghe nói đến Việt Cộng là TT sơ.. Nhưng khi cách mạng vào, TT may mắn được chị Kim Cang dẫn dắt, TT đi hát, TT thấy những người cách mạng xem trình diễn thật nghiêm túc, biết thưởng thức nghệ thuật, biết cổ võ người trình diễn đúng lúc. Trong một buổi trình diễn, TT thấythoải mái quá, thấy sung sướng quá, TT nghĩ: "Đây là chỗ đứng của người nghệ sĩ..! Đây là chỗ đứng của mình.!"
Tôi không nhắc lại ở đây những lời cô đào kể hăm-ba-li-he, tức kể loạn cào cào châu chấu, kể vung tí mẹt, về chuyện Tổng Thẹo mê cô, trong một đêm dạ vũ, nôm na là nhẩy đầm, kỷ niệm Ngày Thành Lập Sư Đoàn 9, Tango, Boléro, Valse... bài nào Tổng Thẹo cũng đòi nhẩy với cô nữ ca sĩ Tuồn Tuột. Tổng Thẹo ôm eo cô nhẩy kỹ quá làm cô phải nói: "Tổng Thống nhẩy với cô khác đi chứ." Chỉ cần viết thêm là cô ca sĩ này vừa nói chỗ đứng của cô - chỗ cô đứng cô hát - là chỗ ở trước mặt bọn Bắc Cộng, cô ù té đi một đường vượt biên mất hút. Hai muơi năm sau trên đất Mỹ, tình cờ xem một băng video của cô, thấy cô nói cô "hát bằng trái tim..", tôi théc méc không biết hai mươi năm xưa, những năm 1975, 1976, ở Sài Gòn, cô hát cho bọn Bắc Cộng nghe bằng cái gì của cô.
"Nhà văn" Nguyễn Mộng Giác, đại diện Tổ Thơ Văn, nói câu bất hủ:
- Cám ơn Đảng đã cho tôi được sáng mắt, sáng lòng.
Lúc 5 giờ chiều xưa ấy, khi ở Nhà Hát Lớn ra về, tôi buồn quá đỗi là buồn, tôi đến nhà ông anh kết ngãi của tôi ở đường Ký Con để uống trạc của ông ly rượu cho đỡ sầu đời. Thấy tôi, ông hỏi:
- Làm cái gì mà trông mặt cậu thảm hại quá thế
Tôi trả lời ông:
- Hôm nay tôi ngồi cạnh mấy người tự bốc cứt bôi lên mặt ho.. Tôi không bốc cứt bôi lên mặt tôi nhưng vì tôi ngồi cạnh họ nên cứt văng cả vào mặt tôi.
(Hoàng Hải Thủy).